Choroby tarczycy mogą się objawiać wiecznym zmęczeniem, drażliwością, sennością, brakiem humoru i ciągłym głodem. Nie można bagatelizować nawet najmniejszych symptomów w ciele – należy regularnie wykonywać badania tarczycy. Objawy nadmiaru hormonów tarczycy: wypadanie włosów. utrata masy ciała. wzrost ciśnienia tętniczego. Druga część artykułu dla lekarzy i studentów medycyny poświęconego nadczynności tarczycy omawia wyniki badań laboratorynych typowych dla różnych postaci hipertyreozy oraz aktualne metody leczenia laboratoryjneU pacjenta z nadczynnością tarczycy w badaniach dodatkowych przede wszystkim charakterystyczna jest supresja TSH do bardzo niskich – nieoznaczalnych wartości. Zazwyczaj podwyższone są też oba hormony tarczycy (fT4 i fT3), choć zdarza się tylko podwyższenie T3 (fT3).Z całą stanowczością należy jednak podkreślić, że umiarkowane podwyższenie stężenia T3(fT3) przy prawidłowym stężeniu TSH nie świadczy o nadczynności tarczycy! Pacjenci z taką konstelacją wyników kierowani są do endokrynologów jako nadczynność tarczycy, podczas gdy przyczyną takiego stanu najczęściej jest niedobór jodu. Wyjątkowo, w guzach przysadki wydzielających TSH podwyższone są TSH i fT4, jest to jednak bardzo rzadka badania biochemiczne w tyreotoksykozie wskazują na podwyższenie aktywności transaminaz, bilirubiny, niedokrwistość normocytarną, normobarwliwą, leukopenię z limfocytozą, wzrost stężenia wapnia w surowicy krwi, podwyższenie aktywności fosfatazy zasadowej, hiperkalciurię, obniżone stężenie magnezu, obniżoną tolerancję glukozy, umiarkowaną hiperglikemię oraz zmniejszenie stężenia oznaczeń TSH i hormonów tarczycy dla potwierdzenia rozpoznania wykonuje się oznaczenia przeciwciał TRAb i cytotoksycznych (antytyreoperoksydazowe, antytyreoglobulinowe) oraz wykonuje badania obrazowe (USG tarczycy, ewentualnie scyntygrafia), a w przypadku zmian guzowatych biopsja (BACC). W obrazie ultrasonograficznym tarczycy w ch. G-B stwierdza się wole i obniżoną echogeniczność gruczołu. Zmiany guzowate należy zbioptować. Najczęściej są to łagodne gruczolaki, ale obserwowano również wysokozróżnicowane raki tarczycy będące przyczyną Graves-Basedowa – postać noworodkowaJest ona bardzo rzadka (1:25 000 ciąż). Powstaje w wyniku przechodzenia z krwi matki przez łożysko przeciwciał przeciwko receptorom dla TSH stymulujących tarczycę płodu lub noworodka. Objawy zwykle są przejściowe i cofają się w 2-3 miesiącu życia, ustępując całkowicie po 6 przejściowa występuje u około 2% noworodków matek z ch. G-B. Bardzo rzadko występuje postać trwała, zwana nieautoimmunizacyjną nadczynnością tarczycy przebiega ciężej z wyższą śmiertelnością. Noworodki takie rodzą się przedwcześnie lub o czasie, ale z obniżoną masą ciała. U dziecka stwierdza się przyspieszenie wieku kostnego, przedwczesne zarastanie szwów czaszkowych, wole, tachykardię i zaburzenia rytmu serca, nadciśnienie, zaczerwienienie skóry, hipertermię, niepokój, nadpobudliwość, wzmożone pragnienie i łaknienie, brak przyrostu masy ciała, biegunki, wymioty, hepatosplenomegalię, żółtaczkę, obrzęki, trombocytopenię. Jeżeli matka zażywała leki przeciwtarczycowe w ciąży, ujawnienie choroby może się opóźnić do nawet 10 dni po HashimotoObjawy nadczynności tarczycy występują w początkowej fazie tej choroby, trwają kilka tygodni, są łagodnie wyrażone i nie wymagają leczenia tyreostatykami. Zwykle przeciwciała TRAb są ujemne, a obecne są przeciwciała cytotoksyczne (antytyreoperoksydazowe i antytyreoglobulinowe).Zespół Mc-Cune`a-AlbrightaKlasyczne objawy tego zespołu obejmują:- dysplazję włóknistą kości,- przebarwienia skóry o charakterze plam kawa z mlekiem (zwykle rozmieszczone po jednej stronie ciała)- przedwczesne dojrzewanie istotą choroby jest mutacja genu dla podjednostki alfa białka G, które jest wtórnym przekaźnikiem dla wielu receptorów ( receptorów hormonalnych) w schorzeniu tym mogą wystąpić objawy nadczynności gruczołów wydzielania wewnętrznego (tarczycy, przytarczyc, przysadki itp.).
Nadczynność tarczycy nie dotyczy tylko kobiet. Podwyższony poziom hormonów tarczycy, choć rzadziej, występuje też u mężczyzn i wywołuje nieprzyjemne objawy. Panowie mają zazwyczaj mniejszą świadomość tego stanu i częściej lekceważą objawy. Z tego powodu nadczynność rozpoznawana jest u mężczyzn późno, gdy utrudnia normalne funkcjonowanie. Sprawdź, jak rozpoznać
Nadczynność tarczycy u dziecka to stan poważny, które obejmuje występowanie objawów dotyczących układu nerwowego, mięśniowego, sercowego, skóry, oczu i kości. Zbyt duże wydzielanie hormonów przez tarczycę może prowadzić do wielu problemów zdrowotnych u dziecka, dlatego leczenie należy wdrożyć jak najszybciej. Nadczynność tarczycy u dziecka to stan chorobowy, który rozwija się wskutek wzmożonej syntezy i uwalniania hormonów tarczycy: trijodotyroniny (T3) i/lub tyroksyny (T4).Tyreotoksykoza, czyli nadczynność tarczycy, dotyczy objawów klinicznych, które są rezultatem nadmiernego pobudzenia wrażliwych komórek z powodu zwiększonego stężenia hormonów tarczycy: T3 i/lub T4. Źródłem nadmiaru hormonów tarczycy może być sama tarczyca (np. w wyniku zapalenia tarczycy), lub preparaty hormonu tarczycy podawane w zbyt dużej tarczycy u dziecka: przyczynyPrzyczyną nadczynność tarczy u dziecka może być autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, czyli choroba Gravesa i Basedowa, guzki tarczycy, podaż egzogennych hormonów tarczycowych, nadmierna podaż jodu. Tego typu nadczynność nazywa się pierwotną. Rzadziej występuje postać wtórna niedoczynności tarczycy u dzieci, która może być powodowana przez gruczolaki przysadki, oporność tkanek docelowych na hormony względu na obraz kliniczny wyróżnia się niedoczynność subkliniczną, w większości przypadków bezobjawową, oraz jawną, która cechuje się pełnym obrazem klinicznym i hormonalnym nadczynności, a także przełom tarczycowy, czyli nagłe, zagrażające życiu zaostrzenie kliniczne nadczynności tarczycy, w którym tolerancja organizmu na nadmiar hormonów tarczycowych uległa tarczycy u dziecka: objawyObjawy nadczynności tarczycy u dzieci dotyczą wielu narządów i wielu aspektów funkcjonowania organizmu. Objawy dotyczące układu nerwowego i mięśniowego: nadmierna ruchliwość dziecka, labilność emocjonalna, lękliwość, zaburzenia snu, pogorszenie zdolności koncentracji i uwagi, trudności w chodzeniu po schodach. Objawy związane ze skórą: skóra ciepła, wilgotna, żywy dermografizm (zaczerwienienie pojawiające się po „przejechaniu” po skórze), wysypki pokrzywkowe, świąd skóry, nadmierne wypadanie włosów. Objawy związane z oczami: zaczerwienienie, podrażnienie, nadmierne rozwarcie szpar powiekowych z opóźnieniem ruchu górnej powieki, wytrzeszcz. Objawy związane z układem sercowo-naczyniowym: zwiększenie objętości krwi krążącej i szybkości krążenia, przyspieszone bicie serca, podwyższenie skurczowego ciśnienia tętniczego krwi przy obniżeniu rozkurczowego. Objawy dot. układu pokarmowego: wzmożenie perystaltyki jelit (luźne stolce), powiększenie wątroby z uszkodzeniem jej miąższu i wystąpieniem żółtaczki. Objawy związane z układem kostnym: zwiększenie obrotu kostnego i zaburzenia mineralizacji kości. Objawy ze strony układu endokrynnego (wewnątrzwydzielniczego): u dziewcząt przed okresem pokwitania może dojść do opóźnienia wystąpienia pierwszej miesiączki, a u dziewcząt miesiączkujących cykle miesięczne mogą ulegać wydłużeniu lub skróceniu. Nadczynność tarczycy u dziecka: diagnozowanieAby wykryć nadczynność tarczyc u dziecka, należy wykonać badanie stężenia hormonów tarczyc (TSH, ft4, ft3), oznaczenie swoistych przeciwciał przeciwtarczycowych: przeciwko receptorowi TSH – TRab, przeciwko peroksydazie tarczycowej (anty-TPO). lekarz wykonuje również badanie palpacyjne (ręką) tarczycy i badanie USG tego narządu. Nadczynność tarczycy u dziecka: leczenieLeczenie nadczynności tarczycy u dziecka powinno być wdrożone jak najszybciej, musi być prowadzone skrupulatnie pod kontrolą endokrynologa. W przypadkach nasilonej niedoczynności konieczna jest tarczycy najczęściej leczy się farmakologicznie poprzez długotrwałe przyjmowanie leków przeciwtarczycowych tzw. tyreostatyków (tiamazol), które hamują produkcję hormonów tarczycy, ale nie wpływają na wydzielanie już wyprodukowanych hormonów. Leki te mają różne działania niepożądane, do najgroźniejszych zalicza się uszkodzenie wątroby i szpiku kostnego. Stosuje się również leczenie promieniotwórczym izotopem jodu (J 131), tzw. radiojodem. Leczenie to polega na jednorazowym podaniu substancji promieniotwórczej, która ma spowodować zmniejszenie produkcji hormonów tarczycy i zmniejszenie wielkości bo inwazyjna metodą leczenia jest operacja polegająca na niecałkowitym, częściowym usunięciu tarczycy w celu zmniejszenia ilości tkanki tarczycowej produkującej hormony lub usunięcia guzków. Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku jakichkolwiek problemów ze zdrowiem należy skonsultować się z lekarzem. Specyficzną odmianą nadczynności tarczycy jest choroba Gravesa-Basedowa, zwana też nadczynnością autoimmunologiczną. Cechuje się ona takimi objawami jak: wole, wystające gałki oczne, zaburzenie rytmu pracy serca, uczucie ucisku za oczami i zaburzenia widzenia, a także światłowstręt. W artykule dokonano przeglądu aktualnych zaleceń dotyczących postępowania w przypadku nadczynności tarczycy (NT) u kobiet planujących ciążę i ciężarnych. Nadczynność tarczycy negatywnie oddziałuje na płodność. Leczenie NT u pacjentek w okresie rozrodczym należy planować z uwzględnieniem planów prokreacyjnych pacjentki. W fizjologicznie przebiegającej ciąży nawet u 20% pacjentek obserwuje się obniżenie wartości TSH. Należy jednak pamiętać, iż izolowane zmniejszenie stężenia TSH przy prawidłowych wartościach wolnych hormonów tarczycy i przeciwciał przeciwtarczycowych w pierwszym trymestrze ciąży jest zjawiskiem fizjologicznym i nie wymaga leczenia. Nadczynność tarczycy u ciężarnej wymaga interdyscyplinarnej opieki ginekologa i endokrynologa, a jej konsekwencje u dziecka mogą wymagać późniejszego leczenia z udziałem neonatologa czy pediatry. Wybór sposobu leczenia NT u pacjentek w ciąży (a w szczególności konieczność stosowania leków przeciwtarczycowych) winna zależeć od jej etiologii. Jawna NT negatywnie oddziałuje na zdrowie matki, przebieg ciąży i rozwój dziecka oraz wymaga leczenia, podczas gdy subkliniczna NT zwykle nie wymaga leczenia, a jedynie ścisłego monitorowania. U pacjentek z chorobą Gravesa i Basedowa po tyreoidektomii, leczeniu radiojodem lub leczonych tyreostatykiem z powodu NT w momencie stwierdzenia ciąży zaleca się oznaczenie stężenia przeciwciał przeciwko receptorowi dla TSH (TRAb), co ma istotne znaczenie dla przewidywania możliwości wystąpienia płodowej nadczynności tarczycy. Fizjologiczne zmiany w zakresie funkcji tarczycy w ciąży i tyreotoksykoza ciążowa Nawet w fizjologicznie przebiegającej ciąży dochodzi do charakterystycznych zmian w zakresie gospodarki jodem oraz produkcji hormonów tarczycy, które znajdują swoje odzwierciedlenie w obserwowanych zwłaszcza w pierwszym trymestrze ciąży wynikach oznaczeń zarówno TSH, jak i wolnych hormonów. Już we wczesnej ciąży dochodzi do gwałtownego wzrostu stężenia estrogenów, co pociąga za sobą dwu–trzykrotny wzrost stężenia globuliny wiążącej tyroksynę (TBG). Wzrost ilości białka wiążącego hormony tarczycy powoduje krótki i przejściowy spadek ich biodostępności poprzez zmniejszenie frakcji wolnych hormonów, a co za tym idzie – pobudzenie osi podwzgórze–przysadka–tarczyca i nasilenie produkcji większej ilości hormonów. Dodatkowym czynnikiem stymulującym tarczycę do produkcji hormonów jest gonadotropina kosmówkowa (β-HCG), która wykazuje podobieństwo strukturalne do TSH [1]. Prowadzi to do rozwoju w pierwszym trymestrze ciąży przejściowej, najczęściej subklinicznej nadczynności tarczycy (NT), która często wiąże się z pojawieniem niepowściągliwych wymiotów W drugim i trzecim trymestrze ciąży stężenie TSH winno się stopniowo podnosić, co zachodzi równolegle ze spadkiem stężeń FT4 i FT3 [2]. Świadomość zachodzących w okresie ciąży zmian jest kluczem do właściwej interpretacji wyników badań laboratoryjnych i umożliwia podjęcie właściwych decyzji terapeutycznych [3]. Uzyskane wyniki należy odnosić do zakresów norm wyznaczonych w danej populacji dla poszczególnych trymestrów ciąży (tabela 1) [4]. Właściwe postępowanie w przypadku przejściowej subklinicznej NT związanej z ciążą powinno obejmować nawadnianie oraz leczenie wspomagające. Jedynie w najcięższych postaciach zachodzi konieczność hospitalizacji. Tab. 1. Przedziały wartości referencyjnych dla stężenia TSH w poszczególnych trymestrach ciąży w populacji polskiej [4] Trymestr I II III TSH (µIU/ml) 0,009–3,18 0,05–3,44 0,11–3,53 Stosowanie w tym wypadku leków przeciwtarczycowych jest błędem. W przypadku nasilonych objawów nadczynności można rozważyć stosowanie leków β-adrenolitycznych [2]. Ciąża indukuje też zmiany w zakresie morfologii tarczycy. Objętość tarczycy rośnie o 10% u kobiet w ciąży zamieszkujących obszary o prawidłowym zaopatrzeniu w jod. Suplementacja jodowa w ciąży a nadczynność tarczycy W okresie fizjologicznej ciąży zapotrzebowanie na jod zwiększa się o mniej więcej 50% [5]. Na skutek pobudzenia filtracji kłębuszkowej rośnie wydalanie nerkowe jodu z moczem, a także dochodzi do transferu przezłożyskowego jodu, zwłaszcza w drugim i trzecim trymestrze [1]. W przypadku, gdy nie zostanie zwiększona podaż jodu, dochodzi do obniżenia stężenia wolnej tyroksyny, rozwoju wola zarówno u matki, jak i u płodu oraz w przypadku wyczerpania możliwości kompensacyjnych – niedoczynności tarczycy, która ma katastrofalne skutki dla rozwoju psychomotorycznego dziecka [2]. Dlatego też w okresie planowania ciąży, podczas fizjologicznie przebiegającej ciąży oraz laktacji zaleca się spożywanie ok. 100 µg jodu w pożywieniu oraz dodatkowo suplementację 150 µg w postaci jodku potasu [3]. Autorzy aktualnych wytycznych American Thyroid Association (ATA) wskazują, iż nie ma konieczności, aby pacjentki leczone z powodu NT suplementowały dodatkowo jod [2]. Natomiast zgodnie z polskimi wytycznymi suplementację jodową powinny stosować wszystkie kobiety ciężarne i karmiące piersią, z wyjątkiem pacjentek z ciężką NT [6]. Tab. 2. Istotne elementy, jakie należy wziąć pod uwagę przy planowaniu sposobu leczenia nadczynności tarczycy u kobiet rozważających ciążę w przyszłości • wiek • stężenie TRAb • moment planowanego poczęcia (poniżej roku/powyżej roku) • objętość tarczycy • obecność zmian ogniskowych w tarczycy • wynik biopsji • orbitopatia • palenie tytoniu • preferencje pacjentki Nadczynność tarczycy a płodność i planowanie ciąży U wszystkich kobiet w wieku rozrodczym, u których wdrażamy leczenie NT, należy brać pod uwagę możliwość zajścia w ciążę, a także omówić z pacjentką ryzyko z tym związane i reguły postępowania w przypadku, gdy dojdzie do poczęcia. Wybór odpowiedniej metody leczenia (długotrwała farmakoterapia, leczenie radiojodem czy tyreoidektomia) w istotnym stopniu winien być podyktowany faktem, czy i kiedy pacjentka planuje ciążę. Kobiety leczone farmakologicznie należy poinformować o konieczności długotrwałego leczenia (12–18 miesięcy) oraz ryzyku nawrotów choroby, a w przypadku ciąży – potencjalnej możliwości wystąpienia wad płodu związanych z leczeniem tyreostatykami. Należy poinformować pacjentkę, iż optymalnym momentem poczęcia dziecka jest uzyskanie stabilnej eutyreozy, a najlepiej pełnej remisji choroby [2]. Nadczynność tarczycy może także negatywnie wpływać na płodność kobiety. Szacuje się, iż u 5,8% kobiet z NT stwierdza się pierwotną lub wtórną niepłodność. Patogeneza zaburzeń płodności w przebiegu NT jest złożona i nie do końca poznana. Prawdopodobnie istotną rolę odgrywa tu wpływ na wydzielanie hormonów osi podwzgórze–przysadka–jajnik, co skutkuje nieregularnością miesiączkowania z towarzyszącymi zaburzeniami homeostazy, oraz niezależny od czynności tarczycy wpływ autoimmunizacji [7]. Kobiety leczone tyreostatykami należy poinformować o konieczności niezwłocznego zgłoszenia się do lekarza w przypadku podejrzenia ciąży [6]. Pacjentki, u których planowane jest leczenie radiojodem, powinny zostać pouczone o konieczności odłożenia planów prokreacyjnych o 6–12 miesięcy po podaniu terapeutycznej dawki radioizotopu. Dodatkowo warto pamiętać, iż leczenie radiojodem nie jest optymalną metodą leczenia NT w przebiegu choroby Gravesa i Basedowa u pacjentek niewykluczających ciąży w przyszłości. Wiąże się bowiem z ryzykiem przetrwania przeciwciał przeciwko receptorowi dla TSH (TRAb) oraz ich transferu łożyskowego do płodu w trakcie ciąży, co może wywołać płodową NT. Warto zwrócić uwagę, iż może ona wystąpić nawet w przypadku, gdy u matki występuje już jatrogenna niedoczynność tarczycy, wymagająca leczenia L-tyroksyną [2]. Z kolei u pacjentek leczonych operacyjnie poczęcie dziecka można bezpiecznie planować już po mniej więcej trzech miesiącach od tyreoidektomii, pod warunkiem niepowikłanego przebiegu operacji, potwierdzenia łagodnego charakteru zmian w badaniu histopatologicznym oraz uzyskania optymalnego wyrównania hormonalnego na leczeniu substytucyjnym [3, 8]. Podsumowanie elementów, jakie należy uwzględnić przy planowaniu sposobu leczenia nadczynności tarczycy u kobiet rozważających ciążę w przyszłości, zamieszczono w tabeli 2. U pacjentek z chorobą Gravesa i Basedowa po tyreoidektomii, leczeniu radiojodem lub leczonych tyreostatykiem z powodu NT w momencie stwierdzenia ciąży zaleca się oznaczenie stężenia TRAb. Jeśli uzyskano prawidłowy wynik, nie ma potrzeby jego dalszego monitorowania [6]. Natomiast w przypadku stwierdzenia zwiększonego stężenia TRAb należy ponownie je oznaczyć w 18.–22. tygodniu oraz (jeśli nadal są podwyższone) kolejno w 30.–34. tygodniu ciąży [2]. W przypadku wysokich wartości należy wykonać również kontrolne oznaczenie TRAb u noworodka po narodzinach. U pacjentek z niekontrolowaną NT lub stężeniem TRAb przekraczającym trzy–pięciokrotność górnej granicy w drugiej połowie ciąży powinno się ściśle monitorować ultrasonograficznie stan płodu (czynność serca, rozwój, objętość płynu owodniowego, obecność wola) [3]. Nadczynność tarczycy w ciąży – epidemiologia U ok. 20% ciężarnych w pierwszym trymestrze ciąży obserwuje się obniżenie wartości TSH [9]. W większości przypadków jest to izolowana nieprawidłowość, a w przypadku, gdy wartości wolnych hormonów tarczycy są w normie i nie ma towarzyszących biochemicznych i ultrasonograficznych wykładników choroby tarczycy, należy uznać to za zjawisko fizjologiczne, a tym samym niewymagające leczenia. Wykładniki jawnej nadczynności tarczycy (gdy obniżeniu TSH towarzyszy zwiększone stężenie wolnej tyroksyny – FT4 i wolnej trijodotyroniny – FT3) stwierdza się u ok. 0,1–1% kobiet ciężarnych. Najczęstszą przyczyną jawnej NT u kobiet ciężarnych (występującą u 85% pacjentek) jest choroba Gravesa i Basedowa. Znacznie rzadziej ( 100 uderzeń/min, a także brak wzrostu masy ciała lub nawet chudnięcie [10]. Dla potwierdzenia NT konieczne jest wykonanie badań biochemicznych [1]. Pozatarczycowe manifestacje chorób tarczycy jak orbitopatia czy dermopatia tarczycowa są niezwykle rzadko spotykane w okresie ciąży [3, 10]. W przypadku stwierdzenia obniżonego stężenia TSH w pierwszym trymestrze ciąży należy przeprowadzić szczegółowe badanie podmiotowe i przedmiotowe oraz ocenić stężenie FT4. Bardzo istotnym elementem jest też wywiad rodzinny w kierunku chorób tarczycy. W wywiadzie osobniczym należy zwrócić szczególną uwagę na przebyte wcześniej choroby tarczycy oraz współistniejące schorzenia autoimmunizacyjne. Istotnym czynnikiem nadczynności indukowanej ciążą jest również ciąża bliźniacza ze względu na znacznie wyższe wartości β-HCG [1]. W kontekście objawów należy zapytać o występowanie niepowściągliwych wymiotów ciężarnych. Istotną rolę w różnicowaniu choroby Gravesa i Basedowa od innych przyczyn NT odgrywa oznaczenie TRAb i FT3 [10]. Badanie TRAb ma także bardzo istotne znaczenie dla przewidywania możliwości wystąpienia płodowej NT [2]. Pomocne w diagnostyce różnicowej może być również wykonanie badania USG tarczycy (stwierdzenie cech choroby autoimmunizacyjnej tarczycy, wzmożonego przepływu w badaniu Color Doppler, współistnienie zmian ogniskowych) [12]. Typowy obraz ultrasonograficzny tarczycy w przebiegu choroby Gravesa i Basedowa przedstawia ryc. 1. W przypadku identyfikacji współistniejących zmian ogniskowych należy wykonać diagnostykę cytologiczną według wskazań jak u pacjentek nieciężarnych [13]. Ryc. 1. Obraz ultrasonograficzny u pacjentki z nadczynnością tarczycy w przebiegu choroby Gravesa i Basedowa. Widoczne obniżenie echogeniczności tarczycy, niejednorodność oraz wzmożone unaczynienie miąższu gruczołu tarczowego Należy pamiętać, iż zarówno scyntygrafia diagnostyczna, jak i leczenie radioizotopowe są bezwzględnie przeciwwskazane u kobiet w okresie ciąży [2, 14]. Tabela 3 przedstawia wybrane czynniki pozwalające na różnicowanie przyczyny NT u kobiety ciężarnej [11, 15]. Tab. 3. Wybrane cechy przydatne w różnicowaniu przyczyn nadczynności tarczycy u ciężarnej [11, 15] Choroba Gravesa i Basedowa Przejściowa nadczynność indukowana ciążą Wole guzkowe nadczynne Rodzinna nadczynność tarczycy ograniczona do ciąży Dodatni wywiad lub cechy kliniczne chorób z autoimmunizacji +++ - - - Wole proste +++ - - - Guzki tarczycy ± - +++ - aTPO ± ± - - TRAb +++ - - - Leki przeciwtarczycowe tak raczej nie (β-adrenolityki, leczenie wspomagające, nawodnienie) tak raczej nie Nadczynność tarczycy – konsekwencje dla matki i dziecka Nadczynność tarczycy u matki może skutkować szeregiem niekorzystnych konsekwencji zarówno dla matki, przebiegu ciąży, jak i dla rozwoju płodu. U ciężarnej NT może sprzyjać wystąpieniu stanu przedrzucawkowego, a w skrajnych przypadkach może prowadzić do rozwoju niewydolności serca oraz przełomu tarczycowego. Zwiększone jest też ryzyko poronień i porodów przedwczesnych. U płodu obserwuje się zmniejszoną masę urodzeniową, a także zwiększone ryzyko wewnątrzmacicznego obumarcia płodu. Widoczne może być wole, tachykardia i obrzęk płodu. Ekspozycja na nadmierne stężenia hormonów tarczycy może wywołać przyspieszenie wieku kostnego, a nawet upośledzenie słuchu u dziecka. Podsumowanie potencjalnych konsekwencji jawnej nadczynności ukazuje ryc. 2. Należy jednak pamiętać, iż dotyczy to jawnej klinicznie NT (obniżonemu stężeniu TSH towarzyszą podwyższone wartości wolnych hormonów tarczycy). Wysokie stężenie TRAb odgrywa istotną rolę w rozwoju wrodzonej NT u dziecka [1]. Ultrasonograficznie u płodu zauważalne jest powiększenie i obniżona echogeniczność gruczołu oraz zwiększone przepływy w obrębie miąższu tarczycy w badaniu metodą Dopplera. U płodu obserwuje się przyspieszenie czynności serca, zahamowanie wewnątrzmacicznego wzrastania, zmniejszenie obwodu głowy (mikrocefalia – małogłowie) i wielowodzie. U noworodka obraz kliniczny może być różny. Dzieci mogą być drażliwe, łapczywie jedzą, mają skłonność do wymiotów i biegunek. Obserwuje się brak przyrostu masy ciała, gorączkę i zaczerwienienie skóry. Rzadko dzieci prezentują wytrzeszcz gałek ocznych, powiększenie gruczołu tarczowego i zespół tarczycowo-sercowy [2]. Leczenie nadczynności tarczycy w ciąży W leczeniu NT w przebiegu choroby Gravesa i Basedowa lub wola guzkowego nadczynnego stosuje się leki przeciwtarczycowe – tiamazol i propylotiouracyl (PTU) [16]. Zaleca się leczenie minimalnymi skutecznymi dawkami leków. Celem leczenia jest normalizacja wolnych hormonów tarczycy, aby znajdowały się w górnej jednej trzeciej zakresu referencyjnego [14]. Pacjentki z subkliniczną NT winny być jedynie ściśle kontrolowane, ponieważ ryzyko związane ze stosowaniem leków przeciwtarczycowych jest większe niż samej choroby, a potencjalne korzyści płynące z terapii – niepewne. Ryzyko dotyczy zarówno możliwych działań ubocznych, jak również przedawkowania leków, a co za tym idzie – wywołania niedoczynności tarczycy u płodu, z jej negatywnymi konsekwencjami dla rozwoju fizycznego i intelektualnego dziecka [2]. Ryc. 2. Potencjalne konsekwencje jawnej klinicznie nadczynności tarczycy w okresie ciąży dla matki i dziecka W badaniach nie wykazano, aby subkliniczna NT wiązała się z istotnym ryzykiem niekorzystnego przebiegu ciąży. Pojedyncze doniesienia wiązały jej występowanie z przedwczesnym oddzielaniem łożyska czy występowaniem porodu przedwczesnego. Istnieją nawet doniesienia, iż subkliniczna NT wiązała się z niższym ryzykiem występowania nadciśnienia indukowanego ciążą (efekt wazodylatacyjny hormonów tarczycy) [3, 17]. Leki przeciwtarczycowe przenikają barierę łożyskową i oddziałują na płód [6]. Stosowanie PTU wiąże się z ryzykiem ostrej niewydolności wątroby, podczas gdy stosowanie tiamazolu obarczone jest zagrożeniem wystąpienia wad płodu takich jak wrodzony niedorozwój skóry czy zarośnięcie nozdrzy [18], choć takie objawy rzadko opisywano także po leczeniu PTU [16]. W przypadku leczenia PTU należy monitorować próby wątrobowe co trzy–cztery tygodnie. Z kolei rzadkim powikłaniem leczenia tiamazolem może być agranulocytoza. Morfologię krwi należy zbadać zawsze w przypadku pojawienia się objawów anginy i gorączki [2, 14]. We wczesnej ciąży (do 16. tygodnia) lekiem z wyboru jest PTU w początkowej dawce 100–200 mg/dobę w trzech dawkach podzielonych. Jeśli kobieta leczona tiamazolem z powodu nadczynności tarczycy zajdzie w ciążę, należy niezwłocznie zamienić lek na PTU, stosując przelicznik dawki 1:20. W bardziej zaawansowanej ciąży można kontynuować leczenie PTU lub zmienić preparat na tiamazol w zalecanej dawce 10–20 mg/dobę w jednej lub dwóch dawkach podzielonych [14]. Natomiast jeśli pacjentka przed zajściem w ciążę miała wyrównaną nadczynność tarczycy na niewielkich dawkach tiamazolu (≤ 10 mg/dobę) lub PTU (≤ 200 mg/dobę), należy rozważyć odstawienie leku, a następnie kontrolować stan kliniczny oraz stężenie TSH i FT4 co jeden–dwa tygodnie. W przypadku utrzymującej się eutyreozy kontrolę w drugim i trzecim trymestrze można prowadzić co dwa–cztery tygodnie [6]. U kobiet po 16. tygodniu ciąży można kontynuować leczenie PTU lub zmienić lek na tiamazol. Nie zaleca się leczenia skojarzonego tyreostatykiem i L-tyroksyną (poza wyjątkowymi przypadkami izolowanej NT u płodu). Zabieg tyreoidektomii z powodu NT u kobiet ciężarnych (wykonywany optymalnie w drugim trymestrze ciąży) wykonuje się wyłącznie w wyjątkowych sytuacjach, do jakich należą: wystąpienie ciężkich objawów ubocznych leczenia tyreostatykami, konieczność stosowania dużych dawek leku czy brak współpracy ciężarnej z niekontrolowaną NT [2]. Stosowanie przez matkę takich leków przeciwtarczycowych w związku z NT może powodować u płodu rozwój wola oraz niedoczynność tarczycy [16]. W obrazie ultrasonograficznym obserwuje się wówczas odgięciowe ustawienie szyi płodu, co może utrudnić, a nawet uniemożliwić poród drogą pochwową. Zwykle zmniejszenie dawki leków wystarcza, aby zredukować rozmiary wola i przywrócić prawidłową czynność tarczycy płodu [3]. Zapamiętaj! Nadczynność tarczycy wymaga interdyscyplinarnej opieki ginekologa i endokrynologa, a jej konsekwencje u dziecka mogą wymagać leczenia z udziałem neonatologa czy pediatry. Wybór sposobu leczenia nadczynności tarczycy u pacjentek w wieku rozrodczym zależy od planów prokreacyjnych pacjentki. Jawna nadczynność tarczycy negatywnie oddziałuje na zdrowie matki, przebieg ciąży i rozwój dziecka oraz wymaga leczenia. Subkliniczna nadczynność tarczycy zwykle nie wymaga leczenia, a jedynie ścisłego monitorowania. Konieczność stosowania leków przeciwtarczycowych zależy od etiologii nadczynności tarczycy. Piśmiennictwo: Krassas Poppe K., Glinoer D. Thyroid function and human reproductive health. Endocr Rev 2010; 31 (5): 702-755. Doi: Alexander Pearce Brent Brown Chen H., Dosiou C., Grobman Laurberg P., Lazarus Mandel Peeters Sullivan S. 2017 Guidelines of the American Thyroid Association for the Diagnosis and Management of Thyroid Disease During Pregnancy and the Postpartum. Thyroid 2017; 27 (3): 315–389. Doi: Ruchała M., Szczepanek-Parulska E., Płaczkiewicz-Jankowska E. Diagnostyka i leczenie chorób tarczycy u kobiet w ciąży według wytycznych American Thyroid Association 2017. Med. Prakt 2017; 12: 48–59. Kostecka-Matyja M., Fedorowicz A., Bar-Andziak E., Bednarczuk T., Buziak-Bereza M., Dumnicka P., Górska M., Krasnodębska M., Niedźwiedzka B., Pach D., Ruchała, M., Siewko K., Solnica B., Sowiński J., Szelachowska M., Trofimiuk-Müldner M., Wachowiak-Ochmańska K., Hubalewska-Dydejczyk A. Reference Values for TSH and Free Thyroid Hormones in Healthy Pregnant Women in Poland: A Prospective, Multicenter Study. Eur Thyroid J 2017; 6 (2): 82–88. Doi: 453 061. Lazarus The importance of iodine in public health. Environ Geochem Health 2015; 37 (4): 605–618. Doi: Hubalewska-Dydejczyk A., Lewiński A., Milewicz A., Radowicki S., Poręba R., Karbownik-Lewińska M., Kostecka-Matyja M., Trofimiuk-Müldner M., Pach D., Zygmunt A., Bandurska-Stankiewicz E., Bar-Andziak E., Bednarczuk T., Buziak-Bereza M., Drews K., Gietka-Czernel M., Górska M., Jastrzębska H., Junik R., Nauman J., Niedziela M., Reroń A., Sowiński J., Sworczak K., Syrenicz A., Zgliczyński W. [Management of thyroid diseases during pregnancy]. Endokrynol Pol 2011; 62 (4): 362–381. Mintziori G., Kita M., Duntas L., Gouli, Consequences of hyperthyroidism in male and female fertility: pathophysiology and current management. J Endocrinol Invest 2016; 39 (8): 849–853. Doi: Krassas Markou The impact of thyroid diseases starting from birth on reproductive function. Hormones (Athens) 2019; 18 (4): 365–381. Doi: 156-y. Glinoer D. Personal considerations on the 2011 American Thyroid Association and the 2007 Endocrine Society pregnancy and thyroid disease guidelines. Thyroid 2011; 21 (10): 1049–1051. Doi: Chan Mandel Therapy insight: management of Graves’ disease during pregnancy. Nat Clin Pract Endocrinol Metab 2007; 3 (6): 470–478. Doi: De Groot L., Abalovich M., Alexander Amino N., Barbour L., Cobin Eastman Lazarus Luton D., Mandel Mestman J., Rovet J., Sullivan S. Management of thyroid dysfunction during pregnancy and postpartum: an Endocrine Society clinical practice guideline. J Clin Endocrinol Metab 2012; 97 (8): 2543–2565. Doi: Ruchała M., Szczepanek E. Thyroid ultrasound – a piece of cake? Endokrynol Pol 2010; 61 (3): 330–344. Jarząb B., Dedecjus M., Słowińska-Klencka D., Lewiński A., Adamczewski Z., Anielski R., Bagłaj M., Bałdys-Waligórska A., Barczyński M., Bednarczuk T., Bossowski A., Buziak-Bereza M., Chmielik E., Cichocki A., Czarniecka A., Czepczyński R., Dzięcioł J., Gawlik T., Handkiewicz-Junak D., Hasse-Lazar K., Hubalewska-Dydejczyk A., Jażdżewski K., Jurecka-Lubieniecka B., Kalemba M., Kamiński G., Karbownik-Lewińska M., Klencki M., Kos-Kudła B., Kotecka-Blicharz A., Kowalska A., Krajewska J., Kropińska A., Kukulska A., Kulik E., Kułakowski A., Kuzdak K., Lange D., Ledwon A., Lewandowska-Jabłońska E., Łącka K., Michalik B., Nasierowska-Guttmejer A., Nauman J., Niedziela M., Małecka-Tendera E., Oczko-Wojciechowska M., Olczyk T., Paliczka-Cieślik E., Pomorski L., Puch Z., Roskosz J., Ruchała M., Rusinek D., Sporny S., Stanek-Widera A., Stojcev Z., Syguła A., Syrenicz A., Szpak-Ulczok S., Tomkalski T., Wygoda Z., Włoch J., Zembala-Nożyńska E. Guidelines of Polish National Societies Diagnostics and Treatment of Thyroid Carcinoma. 2018 Update. Endokrynol Pol 2018; 69 (1): 34–74. Doi: Ross Burch Cooper Greenlee Laurberg P., Maia Rivkees Samuels M., Sosa Stan Walter 2016 American Thyroid Association Guidelines for Diagnosis and Management of Hyperthyroidism and Other Causes of Thyrotoxicosis. Thyroid 2016; 26 (10): 1343–1421. Doi: Stagnaro-Green A., Abalovich M., Alexander E., Azizi F., Mestman J., Negro R., Nixon A., Pearce Soldin Sullivan S., Wiersinga W. American Thyroid Association Taskforce on Thyroid Disease During, P., Postpartum: Guidelines of the American Thyroid Association for the diagnosis and management of thyroid disease during pregnancy and postpartum. Thyroid 2011; 21 (10): 1081–1125. Doi: Napier C., Pearce Rethinking antithyroid drugs in pregnancy. Clin Endocrinol (Oxf) 2015; 82 (4): 475–477. Doi: 577. Casey Leveno Thyroid disease in pregnancy. Obstet Gynecol 2006; 108 (5): 1283–1292. Doi: Hui L., Bianchi Prenatal pharmacotherapy for fetal anomalies: a 2011 update. Prenat Diagn 2011; 31 (7): 735–743. Doi:
Niektóre z chorób tarczycy, w których powiększona tarczyca może przyczyniać się do uczucia bólu to między innymi: choroba Gravesa-Basedowa – tzw. rozlane wole toksyczne; u pacjenta pojawiają się objawy nadczynności tarczycy; poza charakterystycznym powiększeniem tarczycy, typowy jest także wytrzeszcz gałek ocznych; wole guzkowe
Pediatria+ to nowoczesna platforma VOD stworzona specjalnie dla lekarzy pediatrów, zawierająca filmy, nagrania oraz artykuły autorstwa najwybitniejszych ekspertów z Polski i ze świata. Razem z nimi tworzymy materiały przekazujące fachową oraz interdyscyplinarną wiedzę i praktykę z obszaru pediatrii, gastroenterologii, neurologii, alergologii, kardiologii, diabetologii i fizjoterapii dziecięcej.
drżenie rąk, osłabienie mięśni; pocenie się lub problemy z tolerancją na ciepło; częste wypróżnienia; występowanie wola tarczycowego. U osób starszych nadczynność tarczycy jest niekiedy mylona z depresją lub demencją. Seniorzy mogą też prezentować mniej typowe niż dla osób młodszych objawy, jak np. utrata apetytu.
Logowanie Rejestracja Zdrowie Zdrowie w podróży Uwaga grypa! Ból Seniorzy Dolegliwości Alergologia Choroby pasożytnicze Choroby układu oddechowego Choroby wymagające interwencji chirurgicznej Choroby zakaźne Dermatologia Diagnostyka Endokrynologia i diabetologia Gastroenterologia Ginekologia Hematologia Kardiologia i angiologia Laryngologia Nefrologia i urologia Neurologia i psychiatria Okulistyka Onkologia Ortopedia i traumatologia Reumatologia Seksuologia Stomatologia Zatrucia Żywienie i diety Dietetyk radzi Diety dla zdrowia Diety w chorobie Choroby autoimmunologiczne Kontrowersje w żywieniu Nadwaga i otyłość Macierzyństwo Zanim zajdziesz w ciążę Ciąża Poród i połóg Karmienie piersią Opieka nad noworodkiem Dziecko Gdy zachoruje Żywienie Zdrowie i rozwój Wokół psychologii Szkoła, szkoła... Logopeda radzi Zdrowy styl życia Aktywny wypoczynek Uroda Psychologia Ona i On Rzuć palenie! Pies, kot i... O naszych pupilach Pierwsza pomoc W nagłych wypadkach Co warto wiedzieć Promocja zdrowia INSTYTUT PRAW PACJENTA I EDUKACJI ZDROWOTNEJ Materiały prasowe Forum Zdrowia Artykuły Liczba artykułów: 15. Rozwój fizyczny dzieci i młodzieży Postęp medycyny, zwłaszcza ostatnich lat, przyczynia się wydatnie do utrzymania przy życiu każdego dziecka określanego jako dziecko ryzyka ciążowego lub okołoporodowego.... Porady Liczba porad: 1. Badania Liczba badań: 1. Kreatyna Kreatyna powstaje w wątrobie.... Książki Popularne
. 205 702 436 501 710 345 389 18

nadczynność tarczycy u dziecka forum